www.aetasaurea.fora.pl

Administrator · Wysłany: Wto 23:44, 04 Mar 2008 Temat postu: Słynne budowle w Rzymie:

Forum Romanum

Rzymskie forum jako centrum życia politycznego, społecznego, gospodarczego, kulturalnego i religijnego powstało już w VI wieku p.n.e. W latach trwania republiki na pierzejach obszernego placu zaczęły powstawać okazałe świątynie i budowle, lecz to dopiero za czasów Augusta Forum Romanum stało się prawdziwie reprezentacyjnym centrum miasta, które zostało szczelnie otoczone z każdej strony wspaniałymi, nowymi budowlami, lub odnowionymi starymi.

Świątynie stojące na forum:

- Świątynia Westy – została zbudowana na planie koła o średnicy 15 metrów. Pierwszy przybytek zbudował w czasach królewskich Numa Pompiliusz. Później była ona wielokrotnie odbudowywana po często zdarzających się na przestrzeni lat pożarach. Opiekę nad świątynią sprawowały święte dziewice, westalki, które strzegły płonącego w przybytku wiecznego ognia i przechowywały Palladion, posążek Pellas-Ateny, który Enneasz przywiózł z Troi. Obok świątyni stał tzw. dom westalek (atrium Vestae).

- Świątynia Saturna – ufundowana w 498 lub 497 r. p.n.e. Dedykowana mitycznemu bogu – królowi Italii za konsulatu: Aulusa Semproniusza Atratinusa i Marka Minucjusza Augurinusa. Wtedy też ustanowiono święto Saturnaliów: 17 grudnia. Saturna utożsamiano także z Kronosem. Świątynia miała rozmiary: 20 x 40 m. Ustawiona była na wysokim podium. Odnowił ją (z łupów zagarniętych w Recji) Munacjusz Plankus (ten który w senacie zabiegał o tytuł Augusta dla Oktawiana) pod swoim triumfie ex Gallia 29 grudnia 43 r. p.n.e. Poświecona najprawdopodobniej dopiero przez owego w 27 r. p.n.e. W przyczółku świątyni ustawione były bowiem trytony – symbol Akcjum. Podobnie jak w świątyni Apolla Gajusza Sozjusza – pojawiły się tutaj zdobione konsole belkowania. Na szczycie zamiast obrazów prastarego bóstwa znajdowały się wyobrażenia radosnych trytonów grających na rogach w kształcie muszli (Makrobiusz, Saturnalia I 8, 4). W świątyni mieścił się skarbiec: Aerarium Populi Romani lub Aerarium Saturni. Odnowiona dopiero przez Karinusa w 283 r. Przebudowana w IV w.

- Świątynia Dioskurów (Kastora i Polluksa) – budowę ślubował dyktator Aulus Postumiusz podczas bitwy z Latynami nad jeziorem Regillus w 496 r. p.n.e. Boscy bliźniacy mieli własnoręcznie dopomóc w zwycięstwie, a potem ukazali się w Rzymie, pojąc konie u źródła świątyni Westy (Dionizusz z Helikarnasu 6.13; Dokładniej było to tzw. Źródło Juturny, dedykowane nimfie, leżące u stóp Palatynu – pod koniec Republiki prawie niewidoczne). W Idy lipcowe 484 r. p.n.e. poświecono świątynię. Budowla ta miała duże rozmiary: 30 x 50 m (dziś pozostało podium i 3 kolumny). Potem była kilkakrotnie przebudowywana. Odnowiona przez Tyberiusza ok. lat 6 – 10 n.e. po pożarze w 12 r. p.n.e.

- Świątynia Zgody (Concordia Ordinum) - umiejscowiona była na tyłach Kapitolu, frontonem zwrócona ku forum. Zbudowana w porządku toskańskim przez Kamillusa na cześć zażegnania secesji plebejuszy w 367 r. p.n.e. W 121 r. p.n.e. senat polecił odnowić ją przeciwnikowi Grakchów – L. Opimiuszowi. Odnowiona przez Tyberiusza (osiągnęła wtedy rozmiary 45 x 24 m) ok. lat 6 – 10 n.e. Dedykowana została przez niego 16 stycznia (coroczne święto bogini) 10 r. n.e. Na szczycie przybytku stały wyobrażenia trzech stojących blisko siebie i wzajemnie obejmujących się postaci, prawdopodobnie Zgody (Concordia) wraz z dwoma pokrewnymi, powiązanymi przez kult bóstwami Pokojem (Pax)/Szczęściem (Salus) lub Bezpieczeństwem (Securitas)/Fortuna. Wyobrażone postacie niosące broń i boczne akroteriony w kształcie trofeów nawiązywały do zleceniodawcy, którego triumf był dlań inspiracją. Oprócz tego po obu stronach schodów stały dwa posągi Herkulesa i Merkurego – symbole bezpieczeństwa (na drogach) i dobrobytu. W świątyni Tyberiusz zgromadził prawdziwą kolekcję posągów, które udało mu się zgromadzić. Za Tyberiusza także powstało nietypowe boczne wejście do świątyni, którą nazwano: Aedes Concordiae Augustae. W tej świątyni czasem obradował senat. Tutaj Cyceron wygłosił mowy przeciw Katylinie i za Tyberiusza skazano Sejana na śmierć.

- Świątynia Cezara – we frontonie dedykacja: DIVO IULIO (boskiemu Juliuszowi Cezarowi). Nad dedykacją znajdowała się gwiazda (kometa). Posąg kultowy umieszczono pomiędzy kolumnami. Konsekrowana w czasie potrójnego triumfu Augusta nad Ilirami, Egiptem i „z okazji zwycięstwa w bitwie pod Akcjum” – sierpień 29 r. p.n.e. Zarówno świątynia jak i kuria zostały ozdobione egipskimi trofeami. Na frontonie świątyni umieszczono Wiktorię, która przyozdobiona koroną zwycięstwa kroczyła po globie niebieskim. Jako boczne akroteriony umieszczono wizerunki towarzyszy Augusta – w ich rękach widać kotwicę i ster (popularne wyobrażenia znane również z monet). W celi świątyni obok zdobyczy znajdował się słynny obraz Apellesa – Wenus Anadyomene – która przypominała o założycielce domu julijskiego. Senat natomiast ufundował łuk triumfalny dla Oktawiana bezpośrednio obok świątyni.

Forum Cezara, świątynia Wenus Rodzicielki i Kuria Julijska:

Budowa nowego forum przez Juliusza Cezara w jego planach miała być tylko wstępem w realizacji generalnej przebudowy Rzymu. Prace rozpoczęły się w momencie, gdy fundator stał u szczytu politycznej i wojskowej kariery, która niebawem miała zostać zwieńczona tytułem: dictator perpetuo. Budowla ta miała być także politycznym manifestem, gdyż miał określać swoją okazałą formą pozycję Cezara w państwie i podkreślać jego boskie koneksje. Szczególnie symboliczny wymiar miała sprawa zburzenia starej budowli: Curia Hostilia, miejsca, gdzie senat od setek lat zbierał się na posiedzenia (zbudowana była przez trzeciego legendarnego króla Rzymu, Tullusa Hostyliusza w VII w. p.n.e.!), by zrobić miejsce pod ambitne przedsięwzięcie. Na Forum Romanum w miejscu zburzonej budowli, Cezar wystawił nowy budynek posiedzeń senatu: Curia Iulia, który przylegał do południowo-zachodniego boku nowego forum. Dyktator jednakże nie zdołał zakończyć osobiście budowy, gdyż ciosy zamachowców w dzień idów marcowych sprzątnęły go z tego świata.

Lokalizacja Kurii

Curia Iulia - stan obecny

Kompleks nowego forum ukończył jego adoptowany syn, Oktawian August w 29 r. p.n.e. Dwa lata później, po „odnowieniu republiki”, senat przyznał oswobodzicielowi słynną tarczę: clipeus virtutis, którą umieszczono w nowej kurii u stóp posągu Wiktorii. Napis na tarczy głosił: SENATVS/POPVLVSQVE ROMANVS/ IMP(erator) CAESARI DIVI F(ilio) AVGVSTO/ CO(n)S(uli) VIII DEDIT CLVPEVM/ VIRTVTIS CLEMENTIAE/ IVSTITIAE PIETATIS ERGA, DEOS PATRIAMQVE – co znaczy: „Senat i Lud Rzymski dedykował imperatorowi Cezarowi, synowi boga [Juliusza Cezara], Augustowi, konsulowi po raz ósmy, tarczę honoru, męstwa, łaskawości, sprawiedliwości i pobożnego spełniania obowiązków dla boga i ojczyzny”.
Forum miało wymiary: 160 x 75 metrów. Dookoła otoczone było podwójnymi kolumnadami, w których prawdopodobnie umieszczone były obrazy Timmachosa z Bizancjum, przedstawiające min. Ajaksa i Menadę. Na środku placu, przed świątynią staneła fontanna ozdobiona grupą rzeźb, które wyobrażały Appiady (nimfy opiekujące się Aqua Appia), które wykonał Stefanos. Na forum stanął również konny posąg Juliusza Cezara.

Rekonstrukcja świątyni (?)

W centralnym miejscu forum stanęła świątynia boskiej opiekunki rodu julijskiego, Wenus Rodzicielki. Budowla w stylu korynckim spoczęła na wysokim podium, do wejścia której prowadziły monumentalne schody. W fasadzie umieszczonych było 6 kolumn, które podtrzymywały bogato zdobiony fronton. Cella świątyni zakończona była półkolistą absydą, w której stał pomnik bogini, dzieło Arkezilaosa, artysty sprowadzonego do Rzymu przez Lukullusa. W świątyni umieszczony był również posąg Kleopatry, kochanki Cezara!

Forum Augusta i świątynia Marsa Mściciela:

„I bóg olbrzymi przedsięwzięcie. Nie mógł
Mars przecie inaczej mieszkać w mieście swego dziedzica.
Warta jest owa świątynia triumfów nad Gigantami;
Stąd Gradivusowi (Marsowi) podoba się dzikie wszczynać wojny –
czy to gdy nas jakiś bezbożnik ze wschodniej zaczepi krainy,
czy też ktoś z zachodniego kraju ma być poskromiony.
W dali orężodzierżca widzi szczyty dzieła znakomitego
I czuwa, aby bogowie niezwyciężeni górnych trwali siedzibach .
Na zewnątrz pociski różnokształtne przegląda
i broń [obcych] krain przez swego żołnierza [Augusta] zdobytą.
Stąd widzi Eneasza drogim obciążonego ciężarem
i tylu julijskiego dostojeństwa dziadów .
Stąd Ilii (Rei) widzi syna, co na barkach dźwiga wodzowski oręż,
i sławne czyny [wypisane] pod stopami rozstawionych mężów.
Ogląda też świątynię zdobną Augusta imieniem,
Dzieło tym większe, że o Cezarze się na nim czyta”.

Owidiusz, Kalendarz V, 533, tłum. M. Knapowska i W. Maciejewski

August zbudował nowe forum w cieniu Kapitolu, nieopodal starego Forum Romanum, tuż obok świątyni Wenus Rodzicielki. Kompleks został oddany do użytku w 2 r. p.n.e.

Pierwotnie cała budowla miała zajmować większy obszar, lecz fundator nie chciał zmuszać siłą właścicieli okolicznych posesji do odsprzedania mu potrzebnych pod budowę gruntów. Plac forum zatem był dość wąski i miał wymiary: 120 X 90 metrów, cała zaś budowla zajmowała obszar 125 x 118 metrów. Północną krawędź budowli stanowił wysoki, 32 metrowy mur, który miał przysłaniać widok na mało atrakcyjną dzielnicę Subura i zabezpieczać tym samym przed częstymi pożarami w mieście.
W centralnej części forum stanęła świątynia Marsa Mściciela, którą triumwir Oktawian ślubował w podzięce za przychylność w walce z zabójcami Juliusza Cezara. Cała budowla wzniesiona była z białego marmuru. Świątynia zbudowana była w stylu korynckim, z ośmioma kolumnami w fasadzie (oktostylos), do której prowadziły monumentalne schody. Wejście poprzedzone było głębokim przedsionkiem, którego podłoga wykonana była z różnobarwnych marmurowych płyt. We wnętrzu, w prawie kwadratowej celli, o długości 9 metrów, stały w absydach 3 posągi : Marsa w pełnej zbroi, Wenus z małym amorkiem u stóp i Juliusza Cezara z prawej strony boga. We wnętrzu w dobrze eksponowanym miejscu umieszczone były legionowe sztandary, które August odzyskał od Partów. Na szczycie świątyni umieszczony był relief z postaciami Marsa (środek) Wenus i Fortuna, trzymające ster i róg obfitości (po bokach) oraz Romulus i Roma (w dalszym planie).
Również z białego marmuru wykonane były portyki otaczające forum, gdzie w attykach nad każdą kolumną stały kariatydy. Na przedłużeniu lewego portyku Forum znajdowała się sala, gdzie stanął kolosalny posąg Augusta. W centralnych niszach forum stanęły naprzeciwko siebie posągi Enneasza (uciekającego z Troi) i Romulusa (triumfatora ze zdobyczną bronią). Na forum w portykach ustawiono także posągi wielkich postaci historycznych: Mariusza i Sulli, Lukullusa i Pompejusza Wielkiego. W miejscu tym stał również posąg Druzusa Starszego, pasierba Augusta, brata Tyberiusza, który poległ w Germanii w 9 r. p.n.e. Pod każdym posągiem znajdowała się zwięzła inskrypcja z podpisem i z dokonaniami. W centralnym miejscu forum na wyeksponowanym miejscu stanęła triumfalna kwadryga Augusta z podpisem: PATER PATRIAE – inskrypcja pod spodem wyliczała także wszystkie jego zwycięstwa. Później w świątyni Marsa odbywały się ceremonie włożenia męskiej togi i dokonywano wpisu na listę żołnierzy. Senat w tym przybytku decydował także o sprawach wojny, pokoju i triumfów. Stąd wyruszały ekspedycje i tutaj wodzowie wracali, by złożyć triumfalne insygnia. Tutaj wodzowie barbarzyńscy przysięgali wierność i przyjaźń. W 19 roku Tyberiusz kazał po obu bokach świątyni wznieść łuki triumfalne dla Germanika i Druzusa Młodszego.

Rekonstrukcja świątyni

Widok dzisiejszy